Հայաստանի առանցքային կուսակցությունները և Ցեղասպանության հարցի ընկալումը
Հակիրճ վերլուծական ակնարկ

Հայոց ցեղասպանությունը 20-րդ դարի ամենասարսափելի ողբերգություններից է, որի նկատմամբ հայկական քաղաքական դաշտի վերաբերմունքը տարբեր ժամանակներում ենթարկվել է փոփոխությունների՝ պայմանավորված գաղափարախոսությամբ, պետական շահերով և արտաքին ճնշումներով։ Ստորև ներկայացվում է Հայաստանի առանցքային քաղաքական ուժերի մոտեցումների համադրական վերլուծություն։

⸻

ՀՅԴ – Ցեղասպանության պահանջատիրության դրոշակակիր

Հայ Յեղափոխական Դաշնակցությունը ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը և Թուրքիայի հանդեպ փոխհատուցման պահանջները դիտում է որպես իր գաղափարախոսական հիմնասյուն։ Դաշնակցությունն առաջնորդվում է Հայ դատի ինստիտուցիոնալ գործով՝ ընդգրկելով քաղաքական, իրավական և պատմական բաղադրիչներ։ Այն բացահայտ դեմ է ցանկացած նախաձեռնության, որը կարող է արժեզրկել հայ ժողովրդի պահանջատիրական իրավունքը։ ՀՅԴ-ն նաև քննադատել է բոլոր իշխանություններին, որոնք Թուրքիայից հաշտեցում են ակնկալում՝ առանց ցեղասպանության ճանաչման։

⸻

ՀՀՇ – Ցեղասպանությունը որպես պատմական, ոչ քաղաքական միավոր

Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ղեկավարած ՀՀՇ-ն ցեղասպանությունը ճանաչում էր որպես ազգային ցավ, բայց չէր դիտարկում այն որպես քաղաքական պահանջ։ ՀՀՇ-ի մոտեցումը խարսխված էր տարածաշրջանային համագործակցության և հեռատես դիվանագիտության վրա՝ գերադասելով հաշտեցման ճանապարհը։ Ցեղասպանությունը ավելի շուտ ընկալվում էր որպես հիշողություն, քան գործողության գործիք։

⸻

ՀՀԿ – Հռետորաբանություն, բայց ոչ պահանջատիրություն

Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունը՝ լինելով երկար տարիներ իշխող ուժ, ցեղասպանության հարցը ներառել է պետական օրակարգում, բայց հիմնականում՝ հռետորաբանության մակարդակով։ Հուշահամալիրների կառուցում, միջազգային բանաձևերի աջակցություն, ցեղասպանության օրը որպես ազգային սգո օր՝ այս ամենը կատարվել է, սակայն կոնկրետ իրավական և պահանջատիրական գործընթացներ չեն իրականացվել։ Արձանագրությունների նախաձեռնությունը Թուրքիայի հետ (2009) զուգորդվեց մեծ ներքին քննադատությամբ։

⸻

ՔՊ – Հուշում, բայց ոչ պայքար

Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցությունը ցեղասպանության հիշողությանը վերաբերվում է որպես պատմական փաստի՝ առանց պահանջատիրական մոտեցման։ ՔՊ-ն որդեգրել է ապագայամետ քաղաքականություն՝ խուսափելով պատմական հարցերի շուրջ սրման հնարավորություններից։ Թուրքիա-Հայաստան կարգավորման ընթացիկ գործընթացում նույնպես բացակայում է ցեղասպանության հարցը՝ որպես բանակցային դիրքորոշում։

⸻

Սովետական Հայաստան – Ցեղասպանության լռեցված հիշողություն

Սոցիալիստական շրջանում Հայոց ցեղասպանությունը դրսևորվել է որպես մշակութային խորը տրավմա, որը պետական մակարդակով երկար ժամանակ արգելվել էր։ Միայն 1965 թ․-ից սկսվեց սահմանափակ հիշատակման փուլ, սակայն առանց Թուրքիային մեղադրելու։ Սովետական քաղաքականությունը նպատակ ուներ զերծ մնալ արտաքին կոնֆլիկտներից և սահմանափակել ազգայնականությունը։

⸻

Եզրակացություն

Հայոց ցեղասպանության հարցի ընկալումն ու կիրառումը հայկական քաղաքականության մեջ անցել է մի քանի փուլ. գաղափարական պայքարից՝ պատմական հիշողության, ապա՝ դիվանագիտական հեռատեսության դաշտ։ Բայց մինչ օրս չկա միասնական պետական քաղաքականություն, որը հստակ կներկայացնի ոչ միայն Ցեղասպանության ճանաչման, այլ նաև՝ հետևանքների վերացման ռազմավարությունը։

Ցեղասպանությունը շարունակում է մնալ ոչ միայն ազգային ցավ, այլ՝ քաղաքական փորձություն։

Կարինե Սահակյան